:: ئیدریس سیوەیلی

پێشەكیی
پەروەردە رۆڵی بنەڕەتی هەیە لە پێگەیاندنی نەوەكانی ئایندە، بە شێوەیەك دەكرێت لە رێگەی سیستمی پەروەردەوە رەنگڕێژی دیدگا و دونیابینی و رەفتاری داهاتووی تاكەكانی كۆمەڵگە بكرێت، داعش وەكو هێزێكی ئایدۆلۆژی توندڕەو بە گرنگیەوە لەم رۆڵەی روانیوە و هەوڵیداوە لە رێگەیەوە كۆمەڵگەیەك بنیادبنێت كە رەنگدانەوەی ئایدۆلۆژیاكەی بێت، بۆیە لە ماوەیەكی كورت و بە خێرایی داعش گۆڕانكارییەكی ریشەیی لە سیتمی پەروەردە و مەنهەجی خوێندنی ناوچەكانی ژێردەسەڵاتی خۆیدا كرد، بە شێوەیەك كە تەریب بێت لەگەڵ ستراتیژی سیاسیی و ئایدۆلۆژی داعش، ئەم توێژینەوەیە لەسەر سیستمی پەروەردەی داعش و ناوەرۆكی كتێبەكانی خوێندنی ئەو هێزەیە، توێژەر بە پشتبەستن بە نوسخەی ئەلیكترۆنی كتێبەكان توێژینەوەكەی ئەنجامداوە، پەروەردە و فێركردن لای داعش بوارێكە تا ئێستا توێژەران گرنگی كەمیان پێداوە، دەكرێت چەندین توێژینەوەی ئەكادیمی لەسەر بكرێت و ستراتیژی پەروەردە و فێركردن لای داعش بخرێتە بەر باس، بە تایبەت لە دوو تووێی كتێبە پەروەردەییەكان و ئەو كتێبانەی تریش كە داعش بڵاویكردوونەتەوە لە بوارەكانی فیكر و فیقی ئیسلامی، كە تێیاندا تێزەكانی داعش بۆ پەروەردە، فێركردن و كۆمەڵگەی ئایندە روندەبێتەوە.

سه‌رهه‌ڵدانی داعش، ئەڵقەیەك لە مێژووی توندڕەوی و تیرۆر
رووخاندنی بەعس لە (2003) دەرگای بە ڕووی نەیارانی ئەمریكادا كردوە كە رووبكەنە عێراق بۆ بەگژاچوونەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق، لەو نێوەندەشدا چەكدارانی سەر بە رێكخراوی قاعیدە، لەسەرو هەمووشیانەوە ئەبو موسعەب زەرقاوی جێ پێی خۆی لە عێراق قایم كرد (1).
ساڵێك دواى رووخاندنى به‌عس، به‌ سه‌رۆكايه‌تى ئه‌بو موسعه‌ب زه‌رقاوى، له‌ عێراقدا گرووپێكى چه‌كدارى به‌ بێ ئه‌وه‌ى هيچ ناوێكى له‌ خۆى نابێت ده‌ستيكرد‌ به‌ ئه‌نجامدانى كرده‌وه‌ى چه‌كدارى. دواتر به‌ ناوى "كۆمه‌ڵه‌ى ته‌وحيد و جيهاد" زه‌رقاوى به‌ ره‌سمى خۆى ناساند"(2). دواى هه‌شت مانگ له‌ كاركردن و ئاڵۆگۆڕى بيروڕا له‌گه‌ڵ رێبه‌رايه‌تى ئه‌لقاعيده‌دا، له ‌(8 تشرينى يه‌كه‌می 2004) زه‌رقاوى به‌يعه‌تى دايه‌ ئوسامه‌ بن لادن (3). ئه‌و گرووپه‌ خۆى وه‌ك نوێنه‌رى راسته‌قينه‌ى رێكخراوى ئه‌لقاعيده‌ ناساند. ناوى گرووپه‌كه‌ى له‌ "ته‌وحيد و جيهاد"ه‌وه‌ كرده‌، "رێكخستنى ئه‌لقاعيده‌ى جيهاد‌ له‌ وڵاتى رافيده‌ين"(4).
دواتر بۆ پەرەپێدانی زیاتری كار، "ئه‌نجومه‌نى شوراى موجاهيدان" لە حه‌وت گرووپ و رێكخراوى ئيسلامى پێكهات (5). له‌ (حوزه‌يرانى 2006) ئه‌بو موسعه‌ب زه‌رقاوى له‌ هێرشێكى فڕۆكه‌ جه‌نگييه‌كانى ئه‌مريكا‌ كوژرا(6). رێكخراوى ئه‌لقاعيده‌ له‌ عێراق، بۆ قۆناغى دواى زه‌رقاوى "ئه‌بو حه‌مزه‌ى موهاجير"ى وه‌ك ئه‌ميرى گرووپه‌كه‌ ده‌ستنيشانكرد (7).
له‌ (تشرينى دووه‌می 2006) گرووپ و رێكخراوه‌كانى شوێنكه‌وتووى زه‌رقاوى "ئه‌بو عومه‌رى به‌غدادى"يان وه‌ك ئه‌ميرى شوراى موجاهيدان ده‌ستنيشان كرد و "ده‌وڵه‌تى عێراقى ئيسلامى"يان راگه‌ياند(8). دوای‌ كوژرانى ئه‌بو عومه‌ر و ئه‌بو حه‌مزه‌ى موهاجير، ئەبوبەكر بەغدادی بووە بەرپرسی گرووپەكە، له‌ سه‌رده‌مى ئه‌بوبه‌كر به‌غداديدا "ده‌وڵه‌تى عێراقى ئيسلامى" گۆڕانكارى گه‌وره‌ى به‌ خۆيه‌وه‌ بينى(9).
ئه‌بوبه‌كر به‌غدادى له‌ ماوه‌يه‌كى كورتدا كاريگه‌رييه‌كى گه‌وره‌ى له‌سه‌ر ره‌وتى ژيانى رێكخراوه‌ جيهادييه‌كانى عێراق و سوريا و وڵاتانى ئيسلامى درووستكرد و "ده‌وڵه‌تى ئيسلامى عێراق و شام"ی پێكهێنا كە بە (داعش) ناسرا(10). له‌ ده‌ستپێكى ئه‌م قۆناغه‌دا رۆژى (29 حوزه‌يرانى 2014) له‌ به‌ياننامه‌يه‌كدا ئه‌بو محه‌ممه‌د عه‌دنانى راگه‌يه‌ندراوێكى بڵاوكرده‌وه و تێيدا رايگه‌ياند، ناوى "ده‌وڵه‌تى ئيسلامى عێراق و شام" گۆڕاوه‌ بۆ ده‌وڵه‌تى ئيسلامى (خيلافه‌تى ئيسلامى) و هه‌ريه‌ك له‌ ئه‌نجومه‌نى شورا و ئه‌هلى حه‌لوعه‌قد، ئه‌ميرى ده‌وڵه‌ته‌كه‌ (ئه‌بوبه‌كر به‌غدادى)يان وه‌ك خه‌ليفه‌ هه‌ڵبژاردووه و به‌يعه‌تيان پێداوه. ناوى ره‌سمى رێكخراوه‌كه‌يان "ده‌وڵه‌تى ئيسلامييه‌" و كار بۆ لابردنى سنووره‌ ده‌ستكرده‌كان و گێڕانه‌وه‌ى شكۆى خيلافه‌ت ده‌كه‌ن(11).
دوای گرتنی موسڵ، داعش به‌ راگه‌ياندنى ده‌سه‌ڵاتێك به‌ ناوى "خيلافه‌تى ئيسلامى"، خۆى وه‌ك چه‌ترى گرووپ و رێكخراوه‌ ئيسلامييه‌ جيهادييه‌ سه‌له‌فييه‌كان له‌قه‌ڵه‌مدا. رۆژى شه‌ممه‌ (5 ته‌مموز 2014) پێگه‌كانى داعش تۆمارێكى ڤيديۆيى یەكەم وتارى هه‌ينى خەلیفەی دەوڵەتەكەیان بڵاوكرده‌وه‌، كه‌ تێيدا ئه‌بوبه‌كر به‌غدادى له‌ مزگه‌وتى گه‌وره‌ى موسڵ بۆ يه‌كه‌مجار وەكو خەلیفە ده‌ركه‌وت(12). بەو جۆرە بە كردەوە بەشێكی بەرفراوانی زەوی عێراق و سوریا بووە بەشێكی قەڵەمڕەوی دەسەڵاتی داعش.
سیستمی خوێندنی داعش
ژمارەی قوتابیانی داعش لە ساڵی (2015) بە پێی راگەیەنراوە فەڕمیەكانی داعش لەو ناوچانەی لە ژێر دەسەڵاتیدایە گەیشتوەتە (600) هەزار خوێندكار، كە لە لایەن (50) هەزار مامۆستاوە وانەیان پێدەوترێتەوە. قۆناغەكانی خوێندن بۆ سەر سێ ئاست دابەش كراوە، منداڵ لە تەمەنی (6) ساڵی دەنێردرێتە خوێندن، قۆناغەكان پێكهاتوون لە سەرەتایی، ناوەندی و ئامادەیی، هەموویان بە نۆ ساڵ كۆتاییان دێت، سەرەتایی (5) ساڵ، ناوەندی (2) ساڵ و ئامادەیی (2) ساڵ، بەمەش تاك لە تەمەنی (15) ساڵی دەچێتە قۆناغی زانكۆ، ماوەی خوێندن (10) مانگە بە پێی ساڵی كۆچی كە لە دوو وەرز پێكدێت، كۆی سیستەمی پەروەردە لە لایەن دیوانی فێركردن بەڕێوەدەبرێت و حەوت ساڵی یەكەمی خوێندن ئیلزامییە بۆ هەموو تاكێك. هاوكات وتنەوەی وانەی تایبەت  و كردنەوەی قوتابخانەی تایبەتیش قەدەغەیە. تەواوی ئەو مامۆستایانەش كە لە سەرەتای راگەیاندنی دەوڵەتی ئیسلامییەوە پەیوەندیان كردەوە بە سیستمی پەروەردەوە، تەوبەیان پێكراوە هەروەك لە مامۆستایان قەدەغەكراوە ریش بتاشن و دەبێت پانتۆڵی كورت لەپێ بكەن(13).
لەناو بابەتەكانی خوێندن، پەروەردەی هونەر، پەروەردەی نیشتمانی، پەروەردەی ئیسلامی، پەروەردەی مەسیحی، بابەتەكانی فەلسەفە و كۆمەڵناسی، لابراون، بابەتە كۆمەڵایەتییەكانیش لابراوە و مێژوو جوگرافیا بە شێوەی سەربەخۆ دەخوێندرێن، بابەتەكانی پەروەردەی جەستەیی، ئاداب، فیقهی ئیسلامیی، عەقیدەی ئیسلامیی، قورئان، فەرمودە، عەقیدەی ئیسلامیی بە شێوەی چڕ دەخوێندرێت. ناوەرۆكی بابەتەكانیش لەگەڵ سیستم و یاساكانی داعش تەبایە، بە گشتی بیری توندڕەوی لە ناخی منداڵاندا دەچێنرێت. ئەم گۆڕانكاریەش بە پێی نووسراوی ژمارە (00001) لە (1435) كۆچی كە واژۆی بەرپرسی دیوانی فێركردنی لەسەرە كراون، بە گوێرەی نووسراوەكە بڕیاردراوە بە لابردنی ئەو مەنهەجانە لە خوێندن و لە شوێنی ئەوە هەندێك بابەتی تر دانراوە(14).
هەر لەو نووسراوەدا ئاماژە بەوە دراوە كە وشەی نیشتمان لە هەر شوێنێكی كتێبی خوێندن هەبێت بگۆرێت بە دەوڵەتی ئیسلامیی، هەروەها كۆماری عەرەبی سوری بگۆڕیت بە دەوڵەتی ئیسلامیی(15).
داعش لە قوتابخانەكان قوتابیانی پابەند كردوە بە سیستمی یەكپۆشی و كچەكانیش پەچە دەپۆشن. مامۆستایانی ئافرەت وانە بە كچان دەڵین و پیاوانیش بە كوڕان،  و تێكەڵی هەردوو رەگەزەكەش قەدەغەیە(16).

چیرۆكی دانانی مەنهەجی خوێندنی داعش
دیوانی فێركردن، یەكێكە لەو دیوانانەی هەر لە سەرەتای راگەیاندنی دەوڵەتی ئیسلامییەوە داعش پێكیهێنا، دیوانەكە لە لایەن كەسێكی میسریەوە دەبرا بەرێوە كە بە (زولقەرنەین) ناوبانگی دەركردووە، ناوبراو رەگەزنامەی ئەڵمانی هەیە و ماوەیەكی زۆر لەو وڵاتە ژیاوە و سەرپەرشتیاری گشتی لیژنەی دانانی مەنهەجەكانی داعشی كردووە(17).
لە (حوزەیرانی 2014) و دوای چەند رۆژێك لە گرتنی موسڵ، دیوانی فێركردنی داعش لە ویلایەتی نەینەوا كۆبونەوەیەكی رێكخستن بە مەبەستی دیاریكردنی كەسانی پسپۆڕ لە بواری مەنهەج، بەو نیازەی مەنهەجی تایبەت بەو دەوڵەتە دابنێن. بۆ ئەو مەبەستەش كتێبخانەی ناوەندی زانكۆ موسڵ كرایە شوێنی كۆبوونەوەی لیژنەی دانانی مەنهەجی خوێندن، لەو ماوەشدا فەرمانبەرانی كتێبخانە مۆڵەتی درێژخایەنیان پێدرا، تا ئاگاداری كاروبارەكانی لیژنەكە و دانانی مەنهەج نەبن. ئەندامانی لیژنەكان بۆ ماوەی چەند مانگ بە شێوەی چڕ خەریكی دانانی مەنهەج بوون، ژمارەی ئەندامانی بەشدار لە لیژنەكە (50) كەس بوو لە پسپۆڕی جیاواز. لەو ماوەشدا هەندێك لە سەركردەكانی داعش سەردانی لیژنەكانیان دەكرد و لە نزیكەوە چاودێری بەرەوپێشچوونی كارەكانیان دەكرد. هەندێك لە ئەندامانی لیژنەكەش كە پسپۆڕی ئەو بوارە بوون و ئەندامی داعش نەبوون، لە لایەن ئەو هێزەوە ناچاركرابوون كە بەشداری ئەو لیژنانە بكەن. جگە لە كتێبی خوێندكار بۆ زۆرێك لە بابەتەكانیش رێبەری مامۆستا ئامادەكراوە.

ناوەرۆكی كتێبەكانی خوێندن
لە سەرەتای هەموو كتێبەكان هەندێك رێنمایی بۆ مامۆستا نووسراوە، پاشان بە شێوەیەكی ورد لە سەرەتای وانەكان ئامانجی رەفتاری خوێندنی وانەكە دیاریكراوە، بە گشتیی كتێبەكان چالاكی زۆر لەخۆ دەگرن، قەبارەی كتێبەكان جیاوازن لە (40) لاپەڕەوە تا (150) لاپەڕەی تێدایە،
لە رووی هونەرییەوە كتێبەكانی داعش تا رادەیەكی زۆر لە ئاستێكی بەرزدان، وێنە  و شێوەی زۆری تێدایە بۆ روونكردنەوەی بابەتەكان، لە وێنەكاندا كەسەكان ئەو پۆشاكانەیان پۆشیوە كە چەكدارانی داعش دەیپۆشن، ئاقرەتەكانیش پەچەیان پۆشیوە. لە هەندێك لە كتێبەكان، لە كۆتایی بەشەكاندا وێنەی سەرباز و چەك دانراوە، یان ئاڵای داعش دانراوە بێ ئەوەی ناوەرۆك هیچ پەیوەندی بەوەوە هەبێت،
كۆی گشتی ئامانجەكانی خوێندن لە دەوری ئەوە خول دەخۆن كە تاكێك پێبگەیەنن گۆشتكراو بێت بەو ئایدۆلۆژیایەی داعش بڕوای پێیەتی، كە دونیابینی سەلەفی جیهادییە، هەموو بابەتەكان لەو چوراچێوەدا دانراون، كە ئەو ئامانجە بەدیبێنن، هەوڵدراوە بابەتە زانستییەكان پەیوەست بكرێنەوە بە ئایەت و فەرمودەوە، لە ناوەرۆكی كتێبەكانی زمانی عەرەبی و ئینگلیزیش زۆرتر جەخت لەسەر ئەو بابەتانە كراوەتەوە كە رۆڵی دەوڵەتەكەی داعش گەورە نیشان دەدەن، یان رۆڵی سەربازەكانی بەرزدەنرخێنن. هەر لە پۆلی یەكەمی بنەڕەتییەوە منداڵ لەسەر ئەوە پەروەردە دەكرێت كە بەیعەت بداتە خەلیفەكەی داعش و پەیوەتسبوون (ولاء)ی خۆی بۆ دەربڕیت، ئەمەش لە كتێبی (پەروەردەی جەستەیی) پۆلی یەكەمی بنەڕەتی رەنگیداوەتەوە، لە یەكێك لە یارییەكان كاتێك بەرپرسی گرووپی یاریەكەكە بە دەوری هاوڕیكانیدا دەخولێتەوە دەڵێت (بەیعەت بدەنە خەلیفە بەغدادی هاشمی)،
كتێبی عەرەبی زۆرترین پشكی لە تەبەنیكردنی بیری داعش بەردەكەوێت، وێڕای ئەوەی لە زۆر شوێنی كتێبەكانی عەرەبی باسی رووداوە مێژوویەكان كراوە، وێنەی چەكدارانی داعش دانراوە، داعش ئەو كتێبی عەرەبی سیخناخ كردووە بە چیرۆكی مێژوویی و بەسەرهاتی سەربازانی دەوڵەتەكەی و جیهاد و ئەو جیهادیانەی لە دەرەوە پەیوەندییان بە داعشەوە كردووە و چۆن خۆیان گیانفیدای ئەو دەوڵەتە كردووە، بۆ زۆرتر رۆشنكردنەوەی ئەوە چەند نموونەیەك لە كتێبی عەرەبی لە قۆناغە جیاوازەكان وەردەرگرین، كتێبی عەرەبی (قراءتی الجمیلة) پۆلی دووی سەرەتایی چەند وانەی تایبەتە بە جیهاد و نەوەكانی خیلافەت و پشتیوان و كۆچەرییەكان كە چۆن كۆچیان كردوە بۆ دەوڵەتی خیلافەت و خۆیان لە كافران داڕنیوە.
لە كتێبی (القراءة العربیة) پۆلی چوار چیرۆكی ئەبوعاسم جەزراوی باس كراوە، كە چۆن لە سعویە ئازار و شەكەنجە دراوە، بەڵام پاش رزگاربوونی لە بەندیخانە كۆچی كردوە بۆ شام، لەوێ خزمەتی براكانی دەكات و چێشت لێدەنێت و قاپ دەشوات.
لە هەمان كتێب، چیرۆكی ئەبو ئوسامە مەغریبی باسكراوە، كە لە وڵاتی خۆیەوە زەوی فرۆشتوە و هاتوەتە عێراق و پەیوەندی بە "موجاهیدان"ەوە كردوە، ئۆتۆمبێلێكی كڕیوە و لە كردەوەیەكی خۆكوژیدا بینای نەتەوە یەكگرتوەكانی لە بەغداد تەقاندوەتەوە و چەند كەسی بیانی كوشتوە، بەهۆی ئەم كارەوە نەتەوە یەكگرتوەكان بڕێاری داوە وڵاتی رافیدەین جێبێڵێت. هەر لە هەمان كتێب، چیرۆكی ئەبو عەبدوڕەحمان بەیلاوی گێڕدراوەتەوە كە گوایە یەكێكە لە سەربازە دلسۆزەكانی داعش و دوو رۆژ بەر لە گرتنی موسڵ كوژراوە.

لە هەمان كتێب لە باسی پێشەوای دادپەروەردا كە چیرۆكێكی عومەر كوڕی عەبدولعەزیز گێڕدراوەتەوە وێنەی ئەبوبەكر بەغدادی دانراوە. لە بابەتێكی تردا چیرۆكی عەبدوڕەحیم ئوسترالی باسكراوە كە چۆن پەیوەندی كردوە بە ریزەكانی داعش و لە كردەوەی خۆكوژی بەشداری كردوە و خۆی بەخت كردوە.

لە كتێبی (القراءة) پۆلی پێنج باسی عەبدوڵا ئەنساری كراوە و چیرۆكەكەی گێڕدراوتەوە وەكو گیانفیدایەكی داعش ناسێنراوە، كە چۆن خۆی بەخشیوە و كوژراوە. لە هەمان كتێب ژیاننامەی ئەبوجەندەل قوسەیمی باسكراوە كە چۆن كۆچی كردوە بۆ یەمەن و پەیوەندی كردوە بە "موجاهیدان"ەوە و لەوێ گیانی سپاردوە. لە كتێبی ئەدەبی عەرەبی پۆلی یەكی ناوەندیش نامەیەكی ئەبو موسعەب زەرقاوی وەكو نموونەی داڕشتن هێنراوەتەوە.
كتێبی بیركاری، یەكێكی ترە لەو كتێبانەی نموونە و چالاكییەكانی بە شێوەیەكی ئامانجدار خراونەتە خزمەتی ئەجێندای داعشەوە، لە زۆر شوێنی كتێبی بیركاری بۆ جێبەجێكردنی كردارەكان نموونە بە چەك و فیشەك  هێنراوەتەوە.

لە بیركاری پۆلی یەك هاتووە: لەناو سندوقێكدا (23) فیشەكی كڵاشینكۆف هەیە، ئەگەر (5) فیشەكی تری بۆ زیادبكرێت، كەواتە سندوقەكە چەند فیشەكی تێدایە؟ لە نموونەیەكی تردا هاتووە: لە غەزایەكدا (70) جەنگاوەر بەشدارییان كرد، بەڵام (29) جەنگاوەر هەڵیانكوتایە سەر دوژمن، چەند جەنگاوەر نەیانتوانی هەڵكوتنە سەر دوژمن؟
لە كتێبی بیركاری پۆلی سێ هاتووە: قەناسبەدەستێكی دەوڵەتی ئیسلامیی لە مانگی یەكەمدا (88) رافزی (شیعە – توێژەر) پێكا، لە مانگی دووەمدا (95) سەربازی هەڵگەڕاوەی پێكا، ژمارەی پێكراوەكان لە ماوەی دوو مانگدا چەندە؟

لە كتێبی بیركاری پۆلی پێنجەمی سەرەتایی هاتووە: لە یەكێك لە جەنگەكاندا ژمارەی سەربازانی دەوڵەتی ئیسلامیی گەیشتە (275220) پاڵەوان، ژمارەی سەربازە ترسنۆكەكانی كوفر گەیشتە (356230) كەس، ژمارەی كامیان زۆرترە؟
كتێبی ئینگلیزیش پشكی هەیە لە بەدیهێنانی ئەجێندای داعش، جگە لە دەیان وێنە كە ئاماژەن بۆ بیری توندڕەوی، چەندین بابەتیش تەرخانكراوە بۆ بابەتی تایبەت بە بیر و بەرنامەی داعش، لە كتێبی ئینگلیزی پۆلی چوار، گفتوگۆی نێوان دوو منداڵ تایبەتە بە باسكردن لە ئاڵای داعش و رەنگەكەی. لە هەمان كتێب لە بابەتێكی تر تەركیز كراوەتە سەر دروشمی (الباقیة) كە دروشمێكی دیاری داعشە.
لە كتێبی ئینگلیزی پۆلی پێنج، بۆ نیشاندانی شێوەی دروستكردنی پێناس، ژیاننامەی جەنگاوەرێكی داعش خراوەتەڕوو كە لە فەڕەنساوە هاتووە و لە موسڵ نیشتەجێ بووە. لە هەمان كتێب باس لە ئاڵای داعش كراوە و كراوەتە بابەت.

سودوەرگرتن لە مێژوو بۆ شەرعیەتدان بە داعش
لە یەكەم وانەی مێژووی پۆلی یەكەمی ناوەندی كە تایبەتە بە ژیاننامەی پێغەمبەر (د.خ)، بە فەرمودەیەك دەستپێدەكات كە باس لە قۆناغە مێژووییەكانی ئیسلام دەكات، فەرمودەكە ئیمام ئەحمەد گێڕاویەتیەوە و بەم شێوەیە: "پێغەمبەرێتی لەناوتان دەمێنێتەوە تا ئەوكاتەی خوا دەیەوێت بمێنێتەوە، پاشان كە خوا ویستی هەڵیدەگرێت، دواتر خیلافەت لەسەر رێبازی پێغەمبەر (د. خ) دەبێت، تا ئەوكاتەی خوا دەیەوێت دەمێنێتەوە، پاشان كە خوا ویستی هەڵیدەگرێت، دواتر پاشایەتی چاوبەستكار، تا ئەوكاتەی خوا دەیەوێت دەمێنێتەوە، پاشان كە خوا ویستی هەڵیدەگرێت، دواتر پاشایەتی ستەمكار، تا ئەوكاتەی خوا دەیەوێت دەمێنێتەوە، پاشان كە خوا ویستی هەڵیدەگرێت، پاشان خیلافەت لەسەر رێبازی پێغەمبەر (د. خ) و پاشان بێدەنگ بوو".
لە راڤەی ئەم فەرمودەدا لە كتێبەكەدا هاتووە كە ئەم بڕگەی كۆتایی بە دامەزراندنی خیلافەتی ئیسلامیی لەسەر دەستی ئەبوبەكر بەغدادی دەستپێكردووە. لەبەر رۆشنایی فەرمودەكە سەرجەم قۆناغەكانی مێژوی ئیسلام بەم شێوەیە دابەشكراون:
1-  سەردەمی پێغەمبەر (د.خ).
2- سەردەمی خیلافەی راشدین.
3- سەردەمی دەسەڵاتی پاشایەتی چاوبەستكار كە ئومەوی و عەبباسی و عوسمانییەكان دەگرێتەوە.
4- سەردەمی دەسەڵاتی پاشایەتی ستەمكار كە بە رووخانی عوسمانیەكان دەستپێدەكات و سەردەمی حوكمڕانی عەلمانیەكان دەگرێتەوە كە بە شەریعەت حوكمیان نەكردووە.
5- سەردەمی خیلافەت لەسەر مەنهەجی پێغەمبەر: بە راگەیاندنی دەوڵەتی ئیسلامیی لەسەر دەستی ئەبوبەكر بەغدادی دەستپێدەكات.
بەم شێوەیە داعش دەخوازێت لە قوڵایی مێژووەوە شەرعیەت بەدەستبێنێت و خۆی بە كۆتا ئەڵقەی ئەو مێژووە بناسێنێت كە لە فەرمودەكەدا ئاماژەی پێدراوە، ئەبوبەكر بەغدادیش وەكو تەواوكەری ئەو مێژووە و گێڕەرەوەی شكۆی خیلافەت ئەژماردەكرێت.
جگە لە پشت بەستن بەو دەقە، داعش لە راڤەی ئەو دەقانەی باس لە گرووپی رزگاربوو (الفرقة الناجیة) دەكەن، هەوڵیداوە بەو ئاراستە لێكدانەوەی بۆ بكات كە ئەوە چەكدارانی داعشن لە خانەی ئەو گرووپە رزگاربووەدان، بۆیە هەوڵدراوە لێچون لە نێوان ئاماژەكانی فەرمودەكە و چەكدارانی داعش دروستبكرێت.         

دەرئەنجام
لەم توێژینەوە كورتەدا كە تایبەتە بە پەروەردەی فەرمی لای داعش، توێژەر ئەم ئەنجامانەی لا گەڵاڵە بوو:
1- داعش لەسەر زەوی لە رووی سەربازیەوە تێكشاوە، بەڵام كەلەپورێكی مەعریفی و فیقهی جێهێشتوە كە كاریگەرییەكەی بۆ ماوەیەكی زۆرتر دەمێنێـەوە.
2- داعش وەكو هێزێكی ئایدۆلۆژی، بە شێوەیەكی بەرنامەبۆداڕێژراو كاریكردووە بۆ پێگەیاندنی نەوەیەكی گۆشتكراو بەو تێزەی داعش بڕوای پێیەتی. بۆ ئەوەش بە شێوەیەكی چڕ كاری لەسەر پەروەردە و فێركردن كردووە.
3- كتێبی مەنهەجی خوێندنی قوتابخانەكانی داعش كۆك و تەبان لەگەڵ ئەو بیرە توندڕەویی و دونیابینیەی داعش لە سیاسەتدا پەیڕەوی كردووە.
4- لە رووی هونەرییەوە بەراورد بەو تەمەنە كورتەی دەوڵەتەكەی داعش، كتێبەكانی خوێندن لە ئاستێكی بەرزدان و وردەكاری زۆری تێداكراوە.
5- داعش هەوڵیداوە شەرعییەتی خۆی لە مێژووەوە وەرگرێت و پشتبەستن بە فەرمودەی پێغەمبەر (د. خ) و ترنجاندنی لەناو كتێبی مێژوودا ئەمە بەرجەستە بكات.

بۆ داگرتن کلیک لێرە بکە

سەرچاوە و پەراوێز:
(1)-ويكيبيديا، أبومصعب الزرقاوي، https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D9%85%D8%B5%D8%B9%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%8A
 (2)- أبوهنية؛ حسن، البناء الهيكلى لتنظيم "الدولة الاسلامية"، جزء من (ملفات تنظيم الدولة الاسلامية: النشأة، التأثير، المستقبل)، مركزالجزيرة للدراسات، تشرين الثاني 2014. ص32.
(3)- الزرقاوي يعلن "بيعته" لابن لادن على السمع و الطاعة، هل يكون البيان ورقة انتخابية رابحة لبوش؟ https://www.alarabiya.net/articles/2004/10/17/7218.html
(4)-منبر التوحيد و الجهاد؛ بيان بيعة جماعة التوحيد و الجهاد لتنظيم قاعدة الجهاد،  http://www.tawhed.ws/r?i=dwww5009
(5)- "مجلس شورى المجاهدين" يعلن تأسيس إمارة إسلامية في العراق، خبير يكشف معلومات عن أبو اسامة العراقي المنشق على القاعدة. https://www.alarabiya.net/articles/2006/10/15/28296.html
(6)-الجيش الأميركي يكشف تفاصيل عملية مقتل الزرقاوي، http://www.aljazeera.net/news/arabic/2006/6/8
(7)- تنظيم القاعدة في العراق، http://www.islamist-movements.com/2602
(8)- تنظيم الدولة الاسلامية,
http://www.aljazeera.net/news/reportsandinterviews/2014/6/14/%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%85
(9)- سەرچاوەی پێشوو.
10)-اوراق السياسية، تنظيم الدولة نشأة و الافكار، (وحدة الدراسات ولابحاث)، http://www http://www.fikercenter.com/ar/p/political_analysis/view/a6zaxn3
(11)-"داعش" يعلن دولة الخلافة الإسلامية ويبايع البغدادي"https://www.alarabiya.net/ar/arab-and-world/2014/06/29/%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4-%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%86-%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9-%D9%88%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%8A%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%8A.html
(12)- خطبة الجمعة في الجامع الكبير في الموصل لأبو بكر البغدادي، https://www.youtube.com/watch?v=dIRf0EJuPak
(13) عبدالرحمن أبو الفتوح: التدریب فی مناطق داعش، كیف یربي التنظيم أجیاله القادمة، http://www.sasapost.com/education-in-isis-areas/
(14) نووسراوی دیوانی فێركردن ژمارە (00001) لە 1435 كۆچی (بە زمانی عەرەبی).
(15) سەرچاوەی پێشوو.
(16) محمد حمیدە: كتاب التوحيد والسلوك و «الفرقة الناجية المناهج الدراسية لمدارس داعش «ذو القرنين» رئيس ديوان التعليم حذف كلمة «الجمهورية» من الكتب المدرسية، http://www.elsaba7.com/NewsDtl.aspx?Id=132850
(17) القصة الكاملة لمناهج تعليم "داعش" في دولة الخلافة الإسلامية،
http://www.huffpostarabi.com/2015/12/10/story_n_8767888.html